Ahenaton (Akhenaton ya da IV. Amenhotep olarak da bilinir.)
Ahenaton, Eski Mısır firavunlarından (krallarından) biri olan Ahenaton, İÖ 1379 ve 1362 yılları arasında, 17 yıl süreyle Mısır’ı yönetmiştir.
Güçlü ve zengin bir ülke olan Mısır’ın halkı bu gücün kaynağını çok sayıda tanrıları olmasına bağlıyordu. Oysa IV. Amenhotep (ya da IV. Amenofis) adıyla tahta çıkmış olan Ahenaton, bir süre sonra bütün öbür tanrıları yadsıyarak tek bir tanrıya inandığını açıkladı. Güneş tanrısı Aton’un tek tanrı olduğu bu yeni dini benimseyince, babasından gelen Amenhotep adını bırakıp “Aton’un hizmetkârı” anlamındaki Ahenaton adını aldı. Başkentini de değiştirerek, ülkeyi Teb kenti yerine, Acon’a adanan ve bugünkü adı Amar-na olan yeni bir kentten yönetmeye başladı.
Ahenaton’un tek bir tanrıya inanması halkını tedirgin etmişti. Özellikle Ahenaton’un düşmanları, onun eski firavunlar kadar güçlü olmayı amaçladığına ve artık büyük ölçüde rahiplerin eline geçmiş olan dinsel gücü yeniden kazanmaya çalıştığına inanıyorlardı. Onlara göre tek bir tanrıya tapmak çok yanlıştı.
Ahenaton babası gibi bir asker değil, her şeyden önce bir düşünürdü. Zamanının büyük bölümünü Amarna’da, karısı Nefertiti ile birlikte yeni dinin “gerçeklerini” bulmaya çalışarak geçiriyordu. Düşman ülkeler firavunun savaşçı olmamasından yararlanarak Mısır topraklarına akınlar düzenlediler. Ahenaton’un ölümünden sonra yerine önce damadı Smenhkare, sonra da öbür damadı Tutanhamon geçti. Tutanhamon’ un mezarı, Ahenaton dönemindeki Mısır sanatının inceliğini ve zenginliğini sergiler. Ahenaton halkını tek bir tanrıya inanmaya zorlayan ilk yöneticilerden biridir. Ama onun ölümünden sonra görüşleri yasaklanmış ve eski inançlar yeniden canlanmıştır.
kaynak : Temel Britannica
günes-kral olarak da bilinir.
akheneton’un bir şiiri
tanrı uludur, birdir, tektir.
ondan başkası yoktur.
bir tanedir,
o’dur her varlığı yaratan
bir ruhtur tanrı, görünmeyen bir ruh…
ta başlangıçta vardı tanrı,
tek varlıktı o.
hiç birşey yokken o vardı.
her şeyi o yarattı (…)
ezelden beri süregelen varlığı,
ebediyete kadar sürecek,
gizlidir tanrı, kimse görmemiştir onu.
İnsanlara ve yarattıklarına sır kalır her zaman.
gÜneŞ kral akhenaton’un tanri aton İÇİn yazdiĞi Şİİr
göklerin ufkunda belirmen ne kadar güzeldir,
ey! hayatın temelinde yaşayan aton,
sen doğu göğünün ufkunda doğduğunda,
tüm memleketi güzelliğinle doldurursun,
uzaklaşsan da, ışınların dünya üzerindedir,
ne kadar yüksek olursan ol,
senin adımlarının izleri gündüzdür,
sen, ışınlarını dağıttığın zaman,
mısır’ın her iki ülkesi de bayram eder,
hepsi uyanık ve ayaklarının üzerindedir,
Çünkü sen, onları uyandırmışsındır,
onlar tüm organlarını sende yıkarlar,
ve kollarını kaldırıp, sen’i şafakta selamlar,
sonra tüm dünyada herkes kendi işini yapar,
hayvanlar otlardan zevk alırlar,
ağaçlar ve bitkiler çiçeklenirler,
kuşlar, kanatları sana doğru ibadet edercesine kalkık,
bataklıklarda uçarlar,
sen üzerlerinde oldukça onlar yaşarlar,
kadında çocuğu sen yaratırsın,
ananın karnında çocuğa sen hayat verirsin,
sen ana rahminde dahi çocuğu besleyensin,
ne zaman civciv kabuğu içinde bağırsa,
sen ona hayat vermek için nefes verirsin,
ey tanrım, senin ne kadar çok eserlerin vardır,
sen! ebediyetin hakimi! senin isteklerin hep iyidir,
sen yaşamın ta kendisinin ve yaşam sen’de yaşar,
tanrım sen yaşamsın ve yaşam ancak sende görülür.