Nöbetçi Eczaneler
D vitamini еksikliğindе, kaslarda güçsüzlük, sık düşmе, kramp vе yaygın vücut ağrıları görülеbilir.D vitaminin еksikliği bir çok hastalığa yol açabilir. Bunlardan bеlli başlıları yüksеk tansiyon, şеkеr hastalığı, kalp hastalıkları, kеmik еrimеsi, romatizmal hastalıklar vе bağışıklık sistеminin zayıflamasıdır. Bu hastalıklar dışında mеmе, kеmik, tiroid, dеri vе kalın bağırsak kansеr riski artmaktadır.Görüldüğü gibi, vitamin D еksikliğinin ciddi sonuçları vardır.Bu yüzdеn, vitamin D sеviyеsinin ölçülmеsi, еksikliği varsa takviyе olarak alınması, bir çok hastalık vе kansеrе karşı koruyucu olacaktır.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİNİN TETİKLEDİĞİ HASTALIKLAR
Günlük D Vitamini ihtiyacı Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberinde kadın ve erkek için günlük 400 IU olarak belirlenmiştir. D vitamininin temel kaynakları güneş ışığı ve diyettir. D vitamini gereksinmemizin %90’ı güneş ışığı aracılığı ile deri altında sentez edilir ve kana karışır. Diyetle D vitamini gereksinmesinin sadece %10’u karşılanabilmektedir.
-Akşam : Haftada en az 3 kez somon ve yağlı balıklar tercih edilmelidir. Et grubu yoksa yoğurt mutlaka yemeğin yanında tüketilmelidir. Kişi başına 1 tatlı kaşığı yağ olacak şekilde pilavınıza eklediğiniz tereyağını da her ne kadar ısıya dayanıklı olsa da pilavınızın altını kapattıktan sonra ekleyip karıştırmanız vitamin emilimini arttıracaktır.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir? D Vitamini Nelerde Var?
İnsan vücudu için kritik öneme sahip olan vitaminlerden biri de D vitaminidir. Güneş ışınları ve bazı yağlı gıdalardan elde edilebilen D vitamini kemik yapısının güçlü kalmasında kritik rol oynar. D vitaminin eksikliği kemik erimesi gibi ciddi sorunlara sebebiyet verebileceği gibi, gün boyu yorgun hissetme, baş ağrısı ve kas ağrıları ile de hayatı zorlaştıran belirtiler yaşanmasına neden olur. Bu nedenle düzenli olarak vitamin kontrolleri yaptırılarak D vitamini eksikliğinin bulunup bulunmadığından emin olunmalıdır.
D Vitamini Nedir?
Kalsiferol olarak da bilinen D vitamini, kemik oluşumunda kritik öneme sahip olan kalsiyum ve fosforu emilmesi ve tutulmasına yardımcı olan, yağda çözünen bir vitamin türüdür. Karaciğerde ve yağ dokuda depolanan D vitaminin, D2 ve D3 olarak iki çeşidi bulunur. Doğal olarak güneşten alınabilen D vitamini için en iyi besin kaynakları yağlı balık eti ve balık karaciğeri yağlarıdır. Aynı zamanda yumurta sarısı ve peynirde az miktarda bulunur.
D Vitamini Kaç Olmalı?
D vitamininin normal aralığı mililitre başına nanogram (ng/mL) olarak ölçülür. 20 ile 50 ng/mL arasında bir seviye vücudun sahip olması gerektiği düşünülen D vitamini seviyeleridir. 12 ng/mL seviyelerinin altı ise düşük olarak kabul edilir ve bir an önce doktor gözetiminde vücudun sahip olduğu D vitamininin artırılması için yol haritası belirlenmelidir.
D Vitamini Günlük İhtiyacı Ne Kadardır?
D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadarki bebeklerde 400 IU yeterli iken, 1 yaşından sonraki 600 IU alınması gerekir. 70 yaşından sonra günlük D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Düşük D vitamini seviyeleri, özellikle kemikler ve kaslar ile ilgili bir dizi soruna yol açabilir.
D Vitamini Eksikliği Neden Olur?
D vitamini eksikliğinin en yaygın nedenleri, D vitaminin kaynağı olan güneş ışınlarına yeterince maruz kalmamak, koyu cilt pigmentine sahip olmak, d vitamini alınabilecek yağlı balık gibi besinlerin az ya da hiç tüketilmemesi, böbrek veya karaciğer yetmezliği, ilaç kullanımı, lenfoma gibi kanser türleri ve ailede bu öykünün bulunması veya çocuklukta raşitizim hastalığına yakalanmış olmaktır.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
D vitamini eksikliğinde, yorgunluk, baş ağrısı, uykusuzluk, depresyon ve saç dökülmesi yanı sıra kemik yoğunluğu kaybı sonucu kemik erimesi ve kırık oluşumu gibi belirtiler görünür. Bununla birlikte çocuklarda görülen raşitizim hastalığı da D vitaminin uzun ve aşırı eksikliğinin bir belirtisi olarak ortaya çıkar.
D vitamini eksikliğinde yaşanacak belirtiler şunlardır:
- Kas ve kemiklerde zayıflık, ağrı
- Tükenmiş ve yorgun hissetme
- Uykusuzluk çekme
- Baş ağrısı
- Bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı daha sık hastalanma
- Yaraların daha geç iyileşimesi
- Depresyon gibi ruh hali değişiklikleri
- Saç dökülmesi
- İştahta azalma
- Ciltte solukluk
- Göz altı morlukları
- Terleme
- Sürekli üşüme
D Vitamini Eksikliğinde Ne Olur?
Vücuda alınan D vitamini yetersiz olduğunda şu sorunlar ortaya çıkabilir:
- Osteomalasia denilen erişkin donemde görülen kemik hastalığı
- Kas ve kemik ağrısı
- Kemik erimesi ve kırılmaları
- İskelet deformitelerine neden olan raşitizm hastalığı
- Kemik metabolizmasının gelişememesi
- Bağışıklık sisteminin düşmesine bağlı hastalıklarla mücadele yetersiz kalma
- Obezite oluşumu
- Uyku bozuklukları
- Alzheimer hastalığına zemin oluşturur
- Kronik yorgunluk meydana gelir
D Vitamini Eksikliği Nelere Neden Olur?
D vitamini eksikliği kişilerde; kanser, kronik yorgunluk, diyabet, hipertansiyon, depresyon, romatizma ve kalp hastalıkları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. D vitamini eksikliği; kemik yoğunluğunu da olumsuz etkiler ve kemik hastalıklarına davetiye çıkarır.
- Kemik erimesi ve kemik hastalıkları
Kemikler de tıpkı diğer dokular gibi canlı bir yapıya sahiptir ve uzun süreli D vitamini eksikliği kemik yapısında bozulmalara, kemik erimesi oluşumuna ve kas güçsüzlüğüne sebep olabilmektedir. D vitaminine bağlı olarak çocuklarda raşitizm, erişkinlerde kemik yumuşaması, ilerleyen yaşlarda da osteoporoz oluşabilmektedir. Raşitizm, D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması anlamına gelir. Bu hastalık, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, büyüme geriliği, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olabilmektedir.
D vitamini eksikliğinde kemik erimesiyle birlikte kemik ağrısı görülebilmekte ve bu tüm vücutta hissedilebilmektedir. İlerleyen zamanlarda halsizlik de bu ağrılara eşlik edebilir. Kemiklerin güçlendirilmesi için omega-3, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve D vitamini içeren besinler tüketilmelidir. İlerleyen yaşlarda kendini gösteren kemik erimesinden korunmak için sağlıklı beslenmek ve diğer vitaminlerle birlikte D vitamini seviyesini korumak gerekmektedir. İlerleyen yaşlarda kemik sorunun yaşanmaması için bebeklik döneminde anne sütü tüketiminin önemi büyüktür.
- Şeker ve kalp hastalıkları
Şeker hastalığı, inme, kalbe bağlı ölüm riski, yüksek tansiyon gibi sorunlar da D vitamini eksikliğinin yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer almaktadır.
- Kanser
D vitamini eksikliği kanser oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle meme kanserinin D vitamini eksikliği ile bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini değeri yüksek olan kadınların, bu değeri daha düşük olanlara göre yaşam süreleri daha uzundur. Meme kanserine yakalanmış kişilerin D vitamini seviyesinin 50 ng/ml ve üzerine çıkarılması tedaviyi olumlu yönde etkilemektedir.
D vitamini, hücreler arasındaki iletişimi arttırdığı için hızlı bölünmelerini engellemektedir. Hücrelerin anormal bir şekilde çoğalmasını engelleyerek buraya kan akımını hızlandırmakta ve kanser hücrelerinin beslenmesini yavaşlatmaktadır. Zararlı hücreler de beslenemediği için bir süre sonra yok olmaktadır.
Kapalı ortamlarda yaşayan kadınların D vitamini seviyeleri 17 ng/ml civarındadır. Kansere yakalanmamış kadınlarda D vitamini seviyesi en az 30 ng/ml civarında olmalıdır. D vitamini seviyesi 50 ng/ml ve üzerine çıkınca meme kanserine yakalanma riski %50 azalmaktadır.
Yapılan araştırmalara göre D vitamini eksikliği meme kanseri dışında akciğer, kalın bağırsak ve prostat kanseri riskini de artırmaktadır.
D Vitamini Eksikliğinde Hastalık Oluşabilecek Risk Grupları
- Açık tenliler
- Yaşlılar
- Diyabet hastaları
- Kapalı ortamlarda çalışanlar ve kapalı giyinenler
- Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlar
- Böbrek ve karaciğer hastalıkları olanlar
- Beslenme bozukluğu olanlar
- Mide ameliyatı olanlar
- Gebelik ve emzirme döneminde olanlar
- Epilepsi ilacı kullanan kişiler
- Kortizon kullananlar
- Çölyak hastalığı olanlar
D Vitaminin Faydaları Nelerdir? Ne İşe Yarar?
D vitaminin en önemli faydası vücudun kalsiyum ve fosforu emmesine ve tutmasına yardımcı olarak, kemikler yapısının sağlıklı oluşmasını ve sağlıklı kalmasını sağlamasıdır. Raşitizim hastalığının oluşmasını önlemede ve iyileştirmede de etkilidir.
D vitamini faydaları şu şekilde sıralanabilir:
Kasları ve kemikleri korur
Fosfor ve kalsiyum maddelerinin kan seviyelerini dengeleyen vitamin, D vitaminidir. Diş ve kemik sağlığı açısından son derece önemlidir. Kalsiyumun bağırsaklarda emilimini sağlarken böbreklerde de kalsiyum kaybını azaltmaktadır. Kemiklerin kalsiyum birikimi ile sertleşmesi D vitamini ile gerçekleşmektedir. Kas gücünü ve kas kütlesini arttırdığı için özellikle yaşlılarda görülen düşme durumlarını azaltmaktadır. Kemik erimesine neden olan paratiroid hormonun salgılanmasını önlemektedir. Kas ve kemik sağlığı için vitamin alımına ve beslenme düzenine özen gösterilmesi son derece önemlidir.
Diyabete karşı korur
D vitamini diyabete karşı koruma özelliğine sahiptir. Yeterli D vitaminine sahip olan çocuklarda Tip 1 diyabetin azaldığı, düşük olanlarda ise Tip 2 diyabetin arttığı görülmektedir. Ayrıca metabolik sendrom gibi durumlar, D vitamini eksikliği görülen kişilerde ortaya çıkar.
Bağışıklık sistemini korur
Bağışıklık sistemini güçlendiren vitaminler arasında D vitamini de yer almaktadır. Bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara karşı koruma sağlayan D vitamini, vücuttaki tüm hücreler için yararlıdır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) gibi bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Yeterli D vitamini ile bu hastalıkların önlenebildiği görülmektedir.
Kalp sağlığını korur
D vitamini kalp sağlığına ve hastalıklarına iyi gelmektedir. Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser türleri ile ilgili hastalıklara karşı koruyucu etkisi vardır.
D Vitamini Nelerde Bulunur?
Vücudun ihtiyacı olan D vitamini, en önemli kaynağı olan güneş ışınları dışında şunlarda bulunur:
- Somon, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıklar
- Kırmızı et ve karaciğer
- Tavuk ciğeri
- Yumurta sarısı
- Peynir ve tereyağı gibi süt ve süt ürünleri
- Maydonoz
- Isırgan otu
- Kahvaltılık tahıllar D vitamini alınabilecek gıdalardır.
Sıcak yaz günlerinde öğlen güneşine uzun süre maruz kalmanın negatif etkileri olabileceği için sabah ve öğleden sonraki saatlerde gün ışığına çıkmak iyi olacaktır. Güneş ışığı gereksinimi, kişilerin ten rengine, yaşına ve güneşlenme şekline göre değişiklik gösterebilir. Deri rengi koyu olan kişilerin yeterli D vitaminin deride oluşabilmesi için özellikle kış aylarında daha uzun süre güneş ışığına ihtiyacı vardır.
D vitamini takviyesi
D vitamini takviyesi (d vitamini ilaçları) doktor kontrolünde alınmalıdır. Yapılan testlerde vücutta D vitamini eksikliği tanısı konuldu ise günlük ihtiyacın karşılanması için oral yolla alınan vitamin hapları yazılabilir. Daha yüksek dozlu D vitamini ihtiyacı söz konusuysa kalçadan enjeksiyon ile D vitamini verilebilir. D vitamini hapı ya da D vitamini damlası yağlı yemeklerle alındığında vitaminin emilimi daha fazla olmaktadır.
D Vitamini Yüksekliği Zararlı mıdır?
Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir. Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine yol açabilmektedir. D vitaminin gelişigüzel kullanılması yüksek kan düzeylerine sebebiyet verebilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Doku ve eklem kireçlenmelerine
- Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına yol açabilmektedir
- Hipertansiyona yol açabilir
- Kanda kalsiyum yükselmesine neden olabilmektedir.
Öte yandan fazla D vitamini zehirlenmelere yol açabilmekte ve bu zehirlenme sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir. Erken toksisite (zehirlenme) belirtileri kemik ağrıları, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, sürekli baş ağrısı, susuzluk, kas ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, düzensiz kalp atışı şeklinde görülebilmektedir. Kronik toksisite belirtileri ciltte kaşıntı, mide bulantısı, cinsel isteksizlik, şiddetli mide ağrısı, psikiyatrik problemler, kemik ağrısı, idrarda bulanıklık, gözlerin ışığa karşı hassas olması, kusma gibi durumlarla kendini belli edebilmektedir.
Not: Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.
D Vitamini ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Gebelikte ve menopoz dönemlerinde D vitaminin önemi nedir?
Gebelik döneminde de D vitamininin etkileri önemlidir. Sağlık Bakanlığı, gebe ve yeni doğanlara D vitamini verilmesi yönünde bir politika izlemektedir. Bu olumlu ve doğru bir politikadır. Özellikle yeni doğanlarda raşitizm problemlerinin önlenmesinde D vitamini oldukça etkin bir rol oynamaktadır. Ayrıca özellikle Türkiye nüfusunda yaşam süresi 70’lerden 85’lere çıkmıştır. Yaş ilerledikçe anatomik olarak kemik yapısı çökmektedir. Bunun önlenmesinde D vitamini oldukça önemlidir. Menopoz dönemlerinde D vitamini eksikliği kalça kemiği kırıklarına, omurga kırık ve çökmelerine neden olmaktadır. D vitamini eksikliğinde kişinin yapısında bariz değişiklikler meydana gelebilmektedir. Ve bu kişilerin özellikle kadınların sosyal hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
D vitamini eksikliği kaç günde düzelir?
D vitamini eksikliği durumunda, gerek takviye, gerek besin gerekse de enjeksiyon gibi yöntemlerle düzenli D vitamini alımı sağlanmaya başlandıktan sonra ki 4-6 hafta içinde iyileşme görülmeye başlanır. Bu elbette vücudun durumuna, altta D vitaminin düşmesine neden olan ciddi bir sağlık sorunu bulunmaması ile de ilişkilidir.