En sık görülen diz hastalıkları

Menisküs, diz hastalıklarının en fazla rastlanan türüdür. Dizlerin eklemlerinde kemiklerin hareketi esnasında zarar görmemesine ve birbirine uyum sağlamasına imkan veren C biçiminde, içte ve dışta olmak üzere 2 adet kıkırdak yastıkçıklardır. Dizde yaşanan ani ve şiddetli dönmeler, burkulmalar neticesinde menisküslerde yırtılmalar meydana gelebilir. Bu yırtıklar kişinin dizinde ağrılara, takılmalara ve bazen de eklem kilitlenmesine neden olabilmektedir.

Menisküs yırtığı MR filmi ile yapılan muayene sonucunda teşhis edilmektedir. Tedavisi modern tedavi yöntemlerinden biri olan artroskopi ile yapılmaktadır. Yapılacak olan artroskopi öncesinde hastaya genel, spinal veya lokal anestezi yapılır. Sonra da diz eklemine 0,5 cm çapında optik bir borucuk ile girilir ve diz içinin görüntüsü cihaz ekranına yansıtılır. Hastanın menisküs, bağ ve diğer unsurlarının muayenesi gerçekleştirilir. 0,5 cm çaplı ikinci bir delik açılmakta, buradan da özel aletler salınarak yırtık menisküse müdahale yapılmaktadır. Tedavinin neticelendirilebilmesi için yalnızca yırtık kısmın çıkartılması yeterli olmaktadır. Dış menisküs yırtıklarında da artroskopik uygulamayla menisküs dikilir ve iyileşme sürecine bırakılır.

Yaşa ve yaralanmanın durumuna göre menisküsler uzunlamasına, enine veya yere paralel şekillerde olabilmektedir. Yaşlılığa bağlı olarak veya aralıklarla tekrar eden küçük yıpranmalar sonucunda yapısı bozulan menisküs oldukça kolay bir şekilde yırtılabilir. Bu yırtıklar yaşlı insanlarda zaman içinde saçaklanır ve iyice bozulur.

Genç yaşlarda oluşan menisküs yırtılmaları daha çok spor yaralanmaları şeklinde ortaya çıkmaktadır. Halı sahalarda yapılan futbol maçlarına yeteri kadar ısınmadan çıkılması ve sahaların birçoğunun gereken özelliklere sahip olmaması sebebiyle menisküs yırtılmaları oluşabilmektedir. Yaşlı kişilerde menisküs dokusunda meydana gelen olumsuzluklar, aşırı kilo ve dizde kireçlenme kaynaklı yırtılmaları ortaya çıkarabilmektedir.

Menisküs yırtığını net bir şekilde ayırt etmek zor olsa da, dizin çökmesi, ayakta fazla durmaktan veya merdiven çıkıldığında meydana gelen ağrılardan ötürü menisküs yırtığı düşünülmelidir. Meydana gelen yırtık tamamen serbestleşirse dizde takılma ve kilitlenme sorunu da görülür.

Menisküs yırtığının en önemli tanı aracı doktorun bilgi birikimi ve tecrübesidir. Detaylı bir muayene sonucunda büyük ihtimalle tanı konulabilir. Kesin ve net bir tanı için MR denilen manyetik dalgalarla yumuşak dokuları ekrana aktaran teknik kullanılır. MR sırasında yırtık görülse bile bazen ağrı sebebi bu olmayabilir. Herhangi bir ağrı yaşamayan bir kişiye MR çekilse dahi menisküs yırtığı görülebilir. Bundan dolayı da sadece dizi ağrıyan bir hastada yırtık var diyerek artroskopi yapılması halinde, ağrının kaynağı başka bir durumsa hasta bu ameliyattan fayda göremez. Dolayısıyla ameliyat kararı verilmeden tetkiklerin doğru şekilde yapılması gerekmektedir.

Menisküs yırtıklarının tedavisinde ameliyat veya “ilaç-egzersiz-istirahat” şeklinde iki farklı yol vardır. MR vasıtasıyla belirlenen kilitlenme ve takılmaların görüldüğü yırtıklarda direkt olarak artroskopi kararı en uygunu olacaktır. Kişide az seviyede bir yırtık varsa, ilaçlar ve doktorun vereceği özel egzersizlerle tedavi edilme yoluna gidilebilir. 1,5 ay içinde herhangi bir düzelme olmuyorsa ameliyat seçeneği devreye girebilir. Günümüzde menisküs yırtıkları tedavisinde kapalı yöntem olan artroskopi uygulanmakta olup, açık ameliyatların yerini almıştır.

Kemiklerin birbiriyle uyum sağlamasına yarayan menisküs, alınmak durumunda kalınırsa kemiklerin uyumu bozulur ve kireçlenme hali sağlam kişilere nazaran çok daha erken dönemlerde başlar. Kireçlenmeyi geciktirmek için de dizlere binen yükün düşürülmesi ve fazla ağır nesnelerin kaldırılmaması gerekmektedir. Hastaların dizi zorlayan hareketlerden imtina etmeleri, aşırı kilo almamaya özen göstermeleri ve düzenli egzersiz yapmaları önerilmektedir.

Ön çapraz bağ yırtıkları:

Daha çok profesyonel sporcularda rastlanan diz içi yaralanmalarından biri olan ön çapraz bağ yırtıkları, dizde şiddetli dönme ve arkasından şişlikle başlar. Sonrasında dizde yürürken ya da koşarken boşalma ve emniyetsizlik belirtileri gösterir. Hastanın dizindeki gevşekliğin iyi değerlendirilmesi ve muayenesi çok büyük öneme sahiptir. MR tetkikleriyle belirlenen ön çapraz bağ yırtıkları aktif bir kişide veya sporcu birinde ise ve de dizde boşalmalar meydana geliyorsa ameliyatla tedavi edilir. Ameliyatta dizin önünden ya da yanından alınan tendonlar, yırtılmış olan ön çapraz bağ yerine özel tespit sistemleri kullanılarak artroskopik yöntemle konulur.

Diz kapağı (Patella ) sorunları:

Diz kemiği kıkırdağı (patella) ile ilgili problemler de sıklıkla görülmektedir. Merdiven çıkarken dizin ön tarafında oluşan ağrı ve uzun süreli oturma sonrası bacağı düzeltme isteği gibi durumlara neden olmaktadır. Çömelme ve kalkma hareketleri esnasında diz kapağı kemiği oldukça büyük bir yükün altında kalmaktadır. Kilolu kişilerde bu çok daha fazladır ve yapısal bir hassasiyet söz konusuysa kıkırdak aşınmaya başlamaktadır. Bu da kendisini ağrıyla birlikte göstermektedir. Sorunun giderilmesinde özel egzersiz programlarının uygulanması oldukça önemlidir. Daha ileri seviyede bir durum söz konusuysa diz kapağı kemiğine gelen baskının hafifletilmesi için özel bazı ameliyatların uygulanması gerekebilir.

Diz eklemi kireçlenmesi – Gonartroz:

Gonartroz yani diz eklemi kireçlenmesi, eklemdeki kıkırdakların bozulması sonucu ortaya çıkmaktadır. Daha ziyade aşırı kilosu olan ve orta yaş üzerindeki kimselerde görülmektedir. Ağrılı olan durum şişlik ve şekil bozukluğu da oluşturmaktadır. Geceleri yatarken dahi ağrılar oluşabilmektedir. Durum muayene ve röntgen ile kontrol edildikten sonra, tedavide diz ile ilgili özel egzersizler, kilo verme ve ilaç tedavisine devam edilmektedir. Kıkırdak güçlendiren ve eklem içine yapılan enjeksiyon ile birlikte özel dizlikler de tedavide kullanılmaktadır. İlerlemiş diz kireçlenmelerinde total diz protezi ameliyatı gerçekleştirilmektedir. Ameliyatla bozulmuş olan eklem yüzeyleri çıkarılmakta, plastik ve metalden mamul özel bir protez takılmaktadır. Bu ameliyat ile hastanın ağrı yaşamadan yürümesi hedeflenmektedir.