Roman Nedir? Roman Türleri Nelerdir?

Roman nedir? Romanların özellikleri, çeşitleri, romanın tarihçesi hakkında bilgi.

İnsan ya da çevrenin karakterlerini, göreneklerini inceleyen, serüvenlerini anlatan, duygu ve tutkularını çözümleyen, hayal ya da gerçek olaylara dayanan düz yazı biçiminde, uzun yazı türüdür.

Bununla birlikte romanın kesin bir tarifini yapmak güçtür; çünkü yüzyıllar boyunca roman adı altında yazılmış eserler toplu olarak değerlendirilince, biçimlerinin ana çizgilerinin vb.nin çeşitli olduğu görülmektedir.

Yunan ve Roma kültüründe önce romandan başka türler gelişmiştir. Ancak Helenizmin son döneminde Ninos’un Hikâyesi adlı kitapla ilk roman örneği verilmiştir. II. yüzyılda Longus’un yazdığı Dafne ve Kloe’nin Sevgisi adlı psikolojik roman ise, yüzyıllar boyunca önemli bir örnek olarak yaşamıştır. Apuleius, II. yüzyılda Latince yazdığı Başkalaşımlar ya da Altın Eşek adiı romanında, Miletoslu Aristides’in, daha çok Patraslı Lucius tarafından da kullanılmış olan hikayelerinden yararlanmıştır. Arnold Hauser, Sanatın İçtimai Tarihi adlı kitabından modern romanının kaynağı olarak Ortaçağ Fransa’sındaki romanları göstermiştir. Bu uzun hikâyelere roman adının verilmesinin sebebi, o çağın ilmi dili olan Latince değil, halkın diliyle (roman dili) kaleme alınmış olmalarıdır. Bunlar, Latinceyi anlamayan halkın edebiyatından bir parça olmuştur.

En çok Fransa’da gelişen bu tür, sonradan bütün Avrupa’ya yayılmış, Roman de Thebes, Roman de Troyes. Roman d’Alexandre, Roman de Renart ve Roman de la Rose, XII. ve XIII. yüzyıllarda halk dilinde kaleme alınmış ünlü örnekleri olmuştur. İtalya’da bu tür XIV. yüzyılda gelişmiş ve Boccacio’yla zirvesine ulaşmıştır. Daha sonraları Boccaccio’yu takib eden yazarlar çıkmıştır.

Modern roman kavramı, Gutenberg’in matbaayı bulmasıyla sıkı sıkıya bağlantılıdır. Basılı kitabın ortaya çıkması, yeni bir okuyucu kitlesi meydana getirmiş, ayrıca romana kahraman da girmiştir. Rönesans döneminde Avrupa ülkelerinin hemen hepsinde roman büyük bir gelişme göstermiştir.

Fransa’da Rabelais’nin Gargantua ve Pantagruei (1552) adlı eseri, ispanya’da yazarı kesinlikle bilinmeyen Lazarillo de Tormes “pikaresk roman” denen bir türün ilk ve en ünlü örneğidir, Kahramanı hep bir “picaro” (serüvenler peşinde koşan yarı serseri bir genç) olan pikaresk roman, bir ispanyol türü olmakia birlikte, İngiltere ve Almanya’da da bu türde önemli eserler yazılmıştır. Aynı çağlarda Almanya’da komik roman kahraman tipi çok beğenilmiş ve ilgi görmüştür.

XIX. yüzyıl romanı gerçekçi bir roman olmuştur. Son 150 yılın romanı birçok yönlülük göstermiştir. XIX. yüzyıl başında Fransa’da Stendhal, Balzac, Hugo ve Flaubert ile gelişen roman, Zola’nın natüralizmi ile gelişmesini sürdürmüştür. Bunların çağdaşları İngiltere’de Thackerey, Jane Austen ve Dickens, İtalya’da Manzoni, Rusya’da Gogol, Dostoyevski ve Tolstoy, Almanya’da Novalis ve Tieck olmuştur. Amerika’da E.A.Poe, H.Melville, Natniei Havvthorne, Mark Tvvain ve Henry James aşağı yukarı Avrupa edebiyatına paralel çalışmalar yapmışlardır. XX. yüzyılın başında roman dergilerde yer alan edebiyat tenkitçiliğine paralel olarak gelişmiştir. Toplumda görülen büyük değişimlerin çoğu, roman türüne yansımış.

Böylece macera romanı, polis romanı, hayal romanı, genç kızlar için “pembe edebiyat” denen roman çeşitleri doğmuştur. Çağdaş roman, bir yandan Proust, Joyce, Musil ve Svevo ile tahlil ve dilde derinleşme yollarında ilerlerken; bir yandan da Thomas Mann gibi sanatçılarla toplum tahlilleri yoluna girmiştir. Ülkelerin hepsi gözönüne alınırsa, bugün Avrupa ve Avrupa dışı roman, çoğunlukla Fransız romanını takip etmiştir.

1. yüzyıl İngiliz romancıları arasında, Arnold Bennett, A.ldous Huxiey, VVydham Levvis D.H.Lawrence Durrell, Amerikalı romancılar arasında Ernest Hemingvvay, Francis Scott Fitzgerald, John Dos Pasos, John Steinbeck ve William Faulkner; Fransız romancılar arasında ise Colette, Andre Gide, Albert Camus, Jean-Paul Sartre ve Simone de Beauvoir, Sovyet romancıları arasında Gorki, Şolohof, Pas-ternak, Simonof, Aytmatof ve Ehrenburg sayılabilir.

Türk edebiyatında XIV. yüzyıldan Tanzimat dönemine (XIX. yüzyıl) kadar roman türünde meydana getirilen başlıca eserler divan edebiyatı türünden “Mesneviler” ile halk hikâyeleri ve dini-tarihi hikâyelerdir. (Leylivü Mecnun, Kerem ile Aslı, Battal Gazi)

Türk romanının ilk örneklerini Fransızcadan yapılan tercüme romanları teşkil eder. Şemseddin Sami, Ahmet Mithat, Namık Kemal, Sami Paşazade Sezai, Recaizade Ekrem, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Rahmi Gürpınar bu dönemde değişik eserler verdiler. XX. yüzyılda Türk romanı genellikle gerçekçi yolda gelişti. Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Peyami Safa, Yaşar Kemal, Orhan Kemal, Kemal Tahir gibi romancılar XX. yüzyılda güzel örnekler verdiler.